تجربه ژاپن در تجدید ساختار راه‌آهن

چکیده

«فراهم کردن زمینة جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و جلب مشارکت مردم» یکی از محورهای مورد تأکید در سیاست‌های کلی بخش حمل و نقل بوده که با ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ٤٤ قانون اساسی زمینه مناسب‌تری برای دستیابی به آن فراهم شده است. برای تحقق چنین هدفی اصلاح ساختار راه‌آهن امری ضروری است. به ویژه آنکه ساختار موجود که از ده‌ها سال پیش تا به امروز توسعه پیدا کرده، عمدتاً تصدی‌گری و مدیریت همه‌جانبه دولتی را پشتیبانی می‌نماید. در ماده ١٦٤ قانون برنامه پنجم توسعه نیز اصلاح ساختار راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با هدف توسعه شبکه و افزایش سهم بخش غیردولتی مورد توجه قرار گرفته است.
در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای حضور بخش خصوصی در راه‌آهن و به طور مشخص در حوزه‌های تعمیرات و نگهداری، مالکیت واگن‌ها و اخیراً لوکوموتیو انجام شده است، با این حال کشور ما هنوز تجربه چندانی در به‌کارگیری ظرفیت‌های بخش خصوصی در راه‌آهن ندارد. اهمیت و ضرورت مشارکت بخش خصوصی‌سازی از یک سو و تجربه اندک موجود از سوی دیگر، مطالعه مسیر طی شده توسط سایر کشورها را ضروری می‌کند. کشورهای مختلف تجربه‌های متنوعی در مورد روش اجرای اصلاحات ساختاری در راه‌آهن داشته‌اند که مطالعه آنها می‌تواند درسها و نکات مفیدی برای تجدید ساختار راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در اختیار تصمیم‌گیران و کارشناسان این حوزه قرار دهد. بر این اساس در این گزارش تجربه اصلاحات ساختاری اعمال شده در راه‌آهن ملی ژاپن ارائه شده و در پایان برخی نکات مفید مورد بحث قرار گرفته‌اند.